Instytut Historii PAN
„Wisła jako szansa i jako przeszkoda rozwoju miejskiego podwarszawskich Pragi, Skaryszewa i Golędzinowa„
Streszczenie:
Rola kształtowania przez rzeki krajobrazu miejskiego nie ograniczała się tylko do jednego jej brzegu w danym miejscu. Przy ośrodkach o różnym znaczeniu, po drugiej stronie rzeki, czasem powstawały osobne ośrodki miejskie. Tak było w przypadku Warszawy i położonych na prawym brzegu Wisły miasteczek: Pragi, Skaryszewa i Golędzinowa. Największa rzeka ziem polskich jawi się w ich kontekście zarówno jako szansa, jak i przeszkoda w rozwoju. Z jednej strony, czasowe istnienie infrastruktury komunikacyjnej poprzez funkcjonowanie mostu i przewozu łączyło nie tylko obszary położone bezpośrednio nad brzegami Wisły, ale też Mazowsze wschodnie z zachodnim. Obsługa tej infrastruktury rzecznej oraz przyjezdnych udających się z lub do Warszawy, a zmuszonych do przekraczania Wisły na wysokości stolicy Mazowsza stanowiły jeden z czynników rozwoju procesów urbanizacyjnych na prawym brzegu rzeki. Z drugiej strony, Wisła stanowiła też istotny czynnik utrudniający rozwój. Nierzadkie wylewy rzeki, które w mniejszym stopniu dotykały położonych na wysokiej skarpie obu warszawskich gmin miejskich, stanowiły problem dla mieszkańców i właścicieli Pragi, Skaryszewa i Golędzinowa. Wisła stanowiła również fizyczną barierę oddzielającą prawobrzeżne miasteczka od Warszawy, jej przedmieść i jurydyk.
W moim referacie będę chciał przyjrzeć się wymienionym aspektom relacji rzeka-miasto przez pryzmat nie miasta głównego, czyli przede wszystkim Starej Warszawy (ale też i Nowej), ale z perspektywy miast prawobrzeżnych. Dlatego też będę chciał porównać, jak aspekt „rzeczny” na drugim brzegu ważnego, większego miasta, wyglądał w innych ośrodkach nadwiślanych i, szerzej, ziem polskich.