Instytut Historii PAN
„Żuraw nad Motławą jako przedsiębiorstwo miejskie w późnośredniowiecznym i wczesnonowożytnym Gdańsku”
Streszczenie:
Żuraw (Krantor) był budowlą pełniącą zarówno funkcję bramy w systemie fortyfikacyjnym Głównego Miasta Gdańska, jak również urządzeniem tworzącym infrastrukturę gospodarczą miasta i związanym z funkcjonowaniem portu i stoczni przy nabrzeżu Motławy. Służył on do rozładowywania towarów (zwłaszcza piwa i wina), a także do osadzania masztów na statkach. W tym miejscu nabrzeża portowego dokonywano prawdopodobnie zapłaty cła funtowego. Po pożarze z 1442 r. został – za zgodą zakonu krzyżackiego – odbudowany w 1444 r. w formie murowanej dzięki środkom finansowym zebranym przez radę miejską z poboru szosu. Dźwig zarządzany był przez urzędnika miejskiego (Kranmeister), którego uposażenie wynosiło w połowie XVI w. 12 Mk., w XVIII w. 150-250 guldenów kwartalnie. Oprócz osadzania masztów dźwig nad Motławą służył do rozładunku i załadunku wina. Opłaty z tytułu Krangeld łączono często z opłatami za użytkowanie miejskiego wozu winnego. Ordynacja opłat za rozładunek wina przewidywała, że za przeładowanie beczek z winem ze statku morskiego na statek wiślany bezpośrednio za pomocą żurawia całość opłaty przypadała Kranmeistrowi, zaś dochody z załadunku wina przechowywanego w piwnicach gdańskich na statek (21 gr. od okseftu lub omu) w 3/5 przypadały kamlarii, 1/5 woźnicy (Weinschröter) z sługami i 1/5 robotnikom w Żurawiu.W referacie dokonam analizy dochodów, jakie z tytułu opłaty za użytkowanie Żurawia (Krangeld) osiągało miasto. Przykładowo średniorocznie w latach 1593-1598 dochody miasta wynosiły 4495 Mk. najwyższe dochody z tego tytułu odnotowano w 1650 r. (14559 Mk.). Wyraźnie spadają one od czasów potopu szwedzkiego. W latach 1770-1793 z Krangeld uzyskano średniorocznie 569 guld. Dochody z tytułu Krangeld mogą stać się wskaźnikiem koniunktury handlowej miasta i intensywności ruchu w gdańskim porcie na Motławie.