„Woda na etacie – rzeka Łyna w dziejach miasta Olsztyna do XIX w.”
Streszczenie:
Rzeka Łyna (Alna) wraz z lokowaniem Olsztyna (Allenstein, przywilej lokacyjny 31 października 1353 r.) obok pełnienia dotychczasowych pierwotnych funkcji (życiodajna, komunikacyjna i obronna) stała się jednocześnie elementem struktury tego nowo powstałego miasta i składową jego krajobrazu. O ile w czasie zakładania Olsztyna to właśnie rzeka zdeterminowała jego położenie, układ i rozwój przestrzenny (od rzeki miasto wzięło nazwę, ona wyznaczała też m. in. zgodnie z treścią przywileju lokacyjnego granice gruntów miejskich), to od mementu założenia miasta relacje między nim a rzeką uległy zasadniczemu odwróceniu. Można powiedzieć, że miasto (początkowo przede wszystkim jego założyciele, czyli kapituła warmińska) zatrudniło zasoby rzeki dla własnego funkcjonowania i rozwoju. Rzeka stała się m. in. źródłem energii (zasób energetyczny dla tutejszego młyna, tartaków), wody pitnej, żywności, ale i systemem usuwania nieczystości miejskich, a w kolejnych stuleciach wykorzystano także jej walory estetyczne (XIX w). Dla realizacji tych funkcji miasto dokonywało ingerencji w rzekę, przekształcało ją dla realizacji wyznaczanych zadań (regulacja brzegów, zmiana koryta rzeki, stawianie jazów, budowa mostów, spiętrzeń itp.).
Przedmiotem mojego zainteresowania jest analiza sposobów czynienia z rzeki elementu przestrzeni miejskiej. Interesuje mnie w jaki sposób miasto Olsztyn w swoich dziejach, od średniowieczna aż po XIX w., tworzyło nowe funkcje i sposoby zagospodarowywania rzeki, od czysto gospodarczych, po kulturalne i estetyczne.