Instytut Historii, Akademia Pomorska w Słupsku
„Dobro wspólne w polskim renesansowym mieście prywatnym. Przykład XVI-XVII wiecznego. Zamościa w realizacji idei dobra wspólnego i jego wpływu na rozwój miasta.”
Streszczenie:
Św. Tomasz z Akwinu uważał, że obok celu najwyższego (Bóg) człowiek może dążyć także do celów ,,ziemskich”. Za taki cel w myśli średniowiecznej uznawano także pojęcie ,,dobra wspólnego”. Do stanu zgodnego z tą myślą dążył w XVI w. fundator Zamościa Jan Zamoyski, który w swojej koncepcji ,,miasta idealnego” stworzył dogodne warunki do życia, pracy i rozwoju osiedleńcom miasta. Te korzystne warunki dla mieszczan wpływały na ich bogacenie się, czego rezultatem były piękne kamienice (przykład kamienic ormiańskich) co także upiększało całość największego dzieła Jana Zamoyskiego, jego pomnik-miasto Zamość.
Kanclerz rozumiał, że warunki w jakich żyją i pracują mieszczanie ma wpływ na ich rozwój i rozwój miasta. Narzędziem do osiągnięcia takiego stanu były liczne przywileje nadawane jego mieszczanom, które dodatkowo wzmacniał swoją osobistą opieką nad mieszkańcami miasta. Jako humanista rozumiał też, że obok warunków do pracy i bezpieczeństwa ważną potrzebą był rozwój intelektualny i kulturalny (uniwersytet, drukarnia, księgozbiory, popieranie kultury i sztuki oraz fundowanie stypendiów dla młodzieży).
Doceniał potrzebę wytworzenia poczucia wspólnoty osiedlających się grup narodowościowych. Temu miały służyć przywileje dla tworzenia własnych gmin narodowościowych (Ormian, Greków, Żydów Sefardyjskich) z własnymi świątyniami i własnymi samorządami, które dodatkowo wzmacniały poczucie przynależności i rozwoju w ramach ich własnych kultur narodowych.
Nie zamykało to im jednak drogi do partycypacji w instytucjach ogólnomiejskich, zwłaszcza w samorządzie miejskim. Takie warunki sprzyjały poczuciu przynależności do własnych grup etnicznych, ale też poczucie przynależności do dobra wspólnego jakim był cały organizm miejski. Potwierdzeniem tego, że taki stan takiej więzi i wspólnoty mieszkańców Zamościa wytworzył się, może stanowić fakt braku poważniejszych konfliktów pomiędzy mieszczanami różnych kultur i wyznań w przeciwieństwie do wielu innych ośrodków miejskich, gdzie często dochodziło do konfliktów i zamieszek (np. konflikty we Lwowie, Lublinie).
Referat oparty jest na materiałach archiwalnych (Archiwum Jana Zamoyskiego), licznych relacjach znaczących postaci przebywających w Zamościu w jego pierwszych latach istnienia (XVI-XVII w.), utrwalonych w pamiętnikach i wspomnieniach tych osób. Dodatkowych źródeł do opracowania tematu dostarczyły mi też liczne opracowania z zakresu organizowania się społeczeństwa Zamościa (M. Zakrzewska-Dubasowa- Ormianie w Polsce), budowli i obronności miasta (J. Zachwatowicz, S. Herbst- Twierdza Zamość), pierwiastka ideologicznego zawartego w budowlach (J. Kowalczyk- Wartości ideologiczne w budowlach Zamościa) i prac wielu innych historyków, historyków sztuki oraz historyków prawa.
Biogram:
Marek Lichota, mgr, doktorant studiów doktoranckich (IV r.) Instytutu Historii Akademii Pomorskiej w Słupsku. Promotorem przygotowywanej przeze mnie dysertacji jest dr hab. prof. Akademii Pomorskiej Józef Szymański. Tematem mojej pracy jest samorząd miejski w Zamosciu w czasie okupacji austro-węgierskiej. Dotychczas uczestniczyłem w ok. 20 konferencjach naukowych ( w tym miedzynarodowych). Jestem absolwentem Wydz. Prawa i Administracji (mgr), Politologii (licencjat) i kilku studiów podyplomowych.
Moje publikacje;
– Armenians in Zamość in the Sixteenth and Eighteenth Centuries and Their Influence on Past and the Present of the City [w:] Armenian Diaspora In Modern World, Edited by W. Bejda, P. Niczuja-Ostrowski, Gdańsk 2020.
– Przyczynek do relacji polsko-żydowskich. O instytucjach społecznych i samorządowych w czasie okupacji austro-węgierskiej w latach 1915-1918 [w:] Globalne przemiany na przestrzeni dziejów, red. P. Bonisławski, R. Stachyra, B. Sitko, Łódź 2021.
– Samorząd miejski w Zamościu w czasie okupacji austro-węgierskiej (1916-1918) [w:] Polska i sąsiedzi na przestrzeni wieków t. VI, Słupsk 2022.
Zainteresowania; historia-zwłaszcza historia miast i stosunki społeczne ich mieszkanców, od renesansu do XIX w. Interesuje mnie też filozofia (hobbystycznie