Zakład Studiów Średniowiecznych Instytut Historii Polskiej Akademii Nauka
„Ad bonum commune et proutilitate civitatis. O komunalizacji i prywatyzacji nieruchomości w średniowiecznej Florencji”
Streszczenie:
Piśmienność prawna komun włoskich stanowi ważne źródło dla badań koncepcji dobra wspólnego. Istotną rolę w kształtowaniu się średniowiecznego rozumienia pojęcia bonum commune odegrały nie tylko prężnie rozwijające się na uniwersytetach włoskich studia nad prawem rzymskim czy recepcja starożytnych tekstów filozoficznych, ale również poszukiwania przez władze komunalne narzędzi do definiowania i wytyczania granic między przestrzenią prywatną i publiczną. Wśród rozporządzeń i wielkierzy miejskich wiele związanych było właśnie z potrzebą wypracowania trwałej koncepcji przestrzeni publicznej i właściwych reguł zarządzania dobrami komunalnymi. Koncepcje dobra wspólnego (bonum commune) oraz pożytku dla wspólnoty miejskiej (utilitas civitatis, utilitas pubblica, necessitas) stanowiły podstawę (między innymi)dla kształtowania zasad dotyczących wymuszonej prywatyzacji bądź komunalizacji nieruchomości w mieście i na jego peryferiach. Przedmiotem referatu jest prezentacja części wyników badań dotyczących zarządzania dobrami komunalnymi w późnośredniowiecznej Florencji. Podstawą dla zaprezentowanych rozważań są źródła archiwalne, w dużej mierze niepublikowane, zgromadzone w Archiwum Państwowym we Florencji.Jako case study posłużą tutaj alienacje dóbr komunalnych wynikające z konieczności znalezienia środków na budowę murów miejskich i odbudowę zniszczonych mostów(I poł. XIV w.). Zaprezentowane rozważania dotyczyć będą:okoliczności podjęcia decyzji o konieczności wykupu dóbr komunalnych przez obywateli miasta; organizacji i sposobu przeprowadzenia alienacji dóbr komunalnych; personelu urzędniczego odpowiedzialnego za skuteczność i prawomocność działań, wreszcie charakterystyki wykorzystywanych źródeł (i ich pułapek interpretacyjnych). Podczas referatu postaram się odnieść te praktyczne kwestie do ideologii komunalnej:część rozważań poświęcę retoryce źródeł normatywnych orzekających o konieczności alienacji dóbr oraz przedstawię ją w szerszym kontekście terminologii związanej z funkcjonującą w epoce koncepcją bonum commune. Z uwagi na to, że podobne do wyżej wspomnianych działań były przedsiębrane także w innych miastach średniowiecznej Europy, zgromadzony materiał i wnioski z badania mogą posłużyć za ciekawy materiał porównawczy oraz wzbudzić dyskusje na forum badaczy miast Europy środkowo-wschodniej i północnej.
Biogram:
Adiunkt w Zakładzie Studiów Średniowiecznych Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk. Zajmuje się historią kultury i studiami miejskimi w odniesieniu do miast późnego średniowiecza. Specjalizuje się w historii miast północnowłoskich.
Przegląd ważniejszych publikacji: https://pan-pl.academia.edu/AniaPomierny